Te vermijden valkuilen als je redelijke aanpassingen opstart

1. (te) Laat opstarten

“Ja maar, de punten zijn nog goed hoor!” Om een leerling zelfstandig met hulpmiddelen te leren omgaan is tijd nodig. Voorzie 3 schooljaren om vlot met ADIBoeken en voorleessoftware te leren werken. Voorzie 6 maanden om een tafelkaart even efficiënt en snel te kunnen gebruiken als een leerling die tafels heeft geautomatiseerd. Start dus niet pas als de problemen zo groot zijn dat iedereen aan de alarmbel trekt. De demotivatie en ontmoediging heeft haar intrede dan al gedaan.  “In onze school mogen kinderen de computer pas gebruiken in het 5^de leerjaar. We beginnen nooit vroeger.” Deze uitspraak is discriminatie als op grond hiervan het recht op redelijke aanpassingen wordt geweigerd.

Voordat een leerling frustratie en demotivatie ervaart, moet je het opstarten van redelijke aanpassingen overwegen. Maar ook bij leerlingen die weinig of geen effect tonen van remediëring is tijdig starten met compenseren noodzakelijk.      

• (te) Snel afbouwen

Een bril, een hoorapparaat, een rolstoel… Je onderzoekt wat kan zonder die hulpmiddelen. Maar je zoekt vooral hoe de autonomie en competentie toenemen dankzij de hulpmiddelen. Een leerling met een te zwak geheugen, een leerling met te weinig structuurmogelijkheden, een leerling die Frans begint te leren en in het Nederlands nauwelijks juist spelt, een leerling die zijn eigen handschrift niet kan lezen…  Het zijn die leerlingen die hulpmiddelen nodig hebben in het gewone onderwijs. Dankzij een juist gebruik van hulpmiddelen kan je een hogere competentie vragen. Differentieer snel maar dispenseer zelden. Een dispensatie is nodig als er een ernstige beperking is. Die is duidelijk bij gehoorproblemen of blindheid. Een ernstige taalstoornis of dyslexie kan een reden zijn om voor vreemde talen gedeeltelijk of volledig te dispenseren met toch een getuigschrift. Ook een ernstige dyscalculie kan leiden tot dispensatie voor bepaalde onderdelen van wiskunde. Denk steeds op lange termijn. Breng ook de talenten van deze specifieke leerling in kaart. Dispenseren bij leerplandoelen kan gemakkelijker dan bij eindtermen. Differentiëren in verwachtingen is vaak een alternatief voor dispenseren. Eén zin op drie en tijd om fouten weg te werken is bijvoorbeeld gunstiger in het leerproces dan enkel te laten overschrijven en te dispenseren voor dictee. Let bij dispensatie zeker op de communicatie, er is een groot verschil tussen dispenseren en een IAC.

• (te) Tijdelijke hulpmiddelen zonder kijk op de volgende schooljaren

Een continu beleid doorheen het hele basisonderwijs of secundair onderwijs biedt houvast en structuur. Onderzoek of toegankelijkheid van hulpmiddelen als schema’s en onthoudfiches ook voor alle leerlingen in een UDL-beleid mogelijk zijn. Laat leerlingen toe de hulpmiddelen te raadplegen als ze denken die nodig te hebben. Je gebruikt de gps vaak enkel voor wegen die je niet voldoende kent. Laat ook zo hulpmiddelen toegankelijk zijn en leg de lat voldoende hoog in nauwkeurig gebruik ervan. Later op de werkvloer en in het dagelijkse leven wordt van mensen niet verwacht dat teksten met de hand geschreven worden. Bijna iedereen gebruikt continu de computer en kan zo de spellingchecker en andere digitale toepassingen inzetten om correcte teksten op te stellen.

• Redelijke aanpassingen zien als iets ‘extra’s’

Het onderwijs dat vertrekt vanuit Universal Design of Learning vraagt minder individuele aanpassingen. De visie van de directie en het leerkrachtenteam speelt hierin een belangrijke rol.